Muziek raakt een snaar in het hart van velen, en voor mensen met dementie in verpleeghuizen kan het een brug slaan naar verloren gewaande herinneringen en emoties. Maar waarom is muziek juist voor deze doelgroep zo waardevol?
Waarom is muziek zo prettig voor mensen met dementie?
Voor mensen met dementie kunnen de harmonieën en ritmes emoties en reacties oproepen die hen verbinden met hun omgeving en persoonlijke identiteit, zelfs wanneer andere vormen van communicatie vervagen. Muziek biedt troost, herkenning, en een gevoel van veiligheid. Het kan emotionele en fysieke reacties oproepen die verloren leken, waardoor personen met dementie zich weer even verbonden voelen met hun omgeving en hun eigen identiteit.
Of, zoals zorgprofessionals Ineke en Diny het verwoordden in onze Dag van de Zorg enquete over de rol van spellen voor ouderen in de ouderenzorg:
"Ouderen met dementie reageren positief op muziek."
"Als de mensen in zichzelf getrokken zijn dan kan je ze er met een spel of muziek of met bewegen eruit halen. Dan zie je ze gewoon opknappen."
Hoe stimuleert muziek de cognitieve functies?
Het blijkt dat ouderen met dementie vaak tot in zeer late stadia van dementie blijven reageren op muziek. Terwijl taalvaardigheden afnemen naarmate de ziekte vordert, blijven sommige muzikale vaardigheden bewaard, zoals het vermogen om een eerder geleerd muziekstuk of een muziekinstrument te spelen. Actief luisteren naar muziek of het bespelen van een instrument kan de hersenactiviteit stimuleren. Dit kan bijdragen aan het behoud van cognitieve functies door het aanmoedigen van herinneringen en het bevorderen van taalvaardigheden, zelfs bij vergevorderde stadia van dementie.
Wat is muziektherapie?
Volgens de Wereldfederatie voor Muziektherapie (WFMT, 1996) is muziektherapie het gebruik van muziek en/of muzikale elementen (geluid, ritme, melodie en harmonie) door een gekwalificeerde muziektherapeut, met een cliënt of groep, in een proces ontworpen om communicatie, relaties, leren, mobilisatie, expressie, organisatie en andere relevante therapeutische doelstellingen te bevorderen en te faciliteren, met als doel om te voldoen aan fysieke, emotionele, mentale, sociale en cognitieve behoeften. Muziektherapie is dus een gestructureerde vorm van therapie waarbij muziek professioneel wordt ingezet om individuele doelstellingen te bereiken. Dit kan variëren van verbetering van cognitieve vaardigheden tot het verminderen van angst en depressie.
Hoe kan muziektherapie mensen met dementie helpen?
Muziektherapie kan de factoren die betrokken zijn bij cognitie en gedrag moduleren, de aandacht van de patiënt trekken, emotionele reacties oproepen en moduleren, verschillende cognitieve functies aanspreken en bewegingspatronen uitlokken. Uit onderzoek blijkt dat vooral receptieve muziektherapie effectief is in het verminderen van agitatie en gedragsproblemen bij mensen met dementie. Door het luisteren naar muziek kunnen zij ontspanning en een verbetering van hun algemeen welbevinden ervaren.
Dat muziektherapie significante positieve effecten kan hebben op mensen met dementie wordt ook bevestigd in wetenschappelijke studies:
- Raglio et al. observeerden verbeteringen in algemene scores op de Neuropsychiatry Inventory bij een muziektherapiegroep, vooral in de afname van stoornissen zoals illusies, agitatie en apathie.
- Suzuki et al. vonden significante verbeteringen in cognitieve stoornissen na muziektherapie.
- Choi et al. rapporteerden verbeteringen in agitatie en agressiviteit na muziektherapiesessies.
- Sakamoto et al. benadrukten dat zowel actieve als passieve muziektherapie emotionele toestanden en gedragsstoornissen verbeterde.
Over het algemeen suggereren deze studies dat muziektherapie een effectieve interventie kan zijn voor gedragsstoornissen bij dementie.
De rol van de verzorgers bij muziektherapie?
Begeleiders en verzorgers spelen een cruciale rol in het succes van muziektherapie. Door samen met de bewoner te luisteren naar muziek of deel te nemen aan muziekactiviteiten kunnen zij niet alleen de emotionele band versterken, maar ook beter inspelen op de behoeften en voorkeuren van de persoon met dementie.
Op SpelPlus vindt u een breed scala aan muziekinstrumenten en activiteiten die speciaal zijn ontworpen voor ouderen in verpleeghuizen en mensen met dementie, om hen te ondersteunen in hun emotionele welzijn en cognitieve functies. Voorbeelden zijn de mooie percussieset waarop je lekker je gang kunt gaan, de dondina met klokjes die elke speler plezier geeft, of de schitterene maxi-xylofoon.
De impact van muziek en muziektherapie op het welzijn van mensen met dementie
- Gedrag: studies tonen dat muziektherapie significante positieve effecten kan hebben op het gedrag van mensen met dementie. Zo observeerde Raglio verbeteringen in algemene scores op de Neuropsychiatry Inventory bij een muziektherapiegroep, vooral in de afname van stoornissen zoals illusies, agitatie en apathie. Suzuki et al. vonden significante verbeteringen in cognitieve stoornissen na muziektherapie. Choi et al. rapporteerden verbeteringen in agitatie en agressiviteit na muziektherapiesessies. Sakamoto et al. benadrukten dat zowel actieve als passieve muziektherapie emotionele toestanden en gedragsstoornissen verbeterde. Over het algemeen suggereren deze studies dat muziektherapie een effectieve interventie kan zijn voor gedragsstoornissen bij dementie.
- Angst: De studie van Sung et al. onderzoekt de voordelen van muziektherapie voor angst bij patiënten met dementie. Het toont aan dat na 6 weken muziektherapie, waarbij patiënten naar hun voorkeursmuziek luisterden, de angstniveaus significant afnamen in vergelijking met een controlegroep die standaardzorg ontving. Ook Cooke et al. vond een positief effect van muziek en muziek therapie op angst en onrust, maar op lange termijn leidde dit niet tot een significante verandering. Dit suggereert dat muziektherapie vooral op korte termijn angst bij dementiepatiënten kan verminderen, maar mogelijk geen langetermijneffecten heeft.
- Onrust: studies tonen het effect van muziektherapie op agitatie bij dementiepatiënten. Lin vondt een significante afname in agitatie bij de muziektherapiegroep in tegenstelling tot de controlegroep, hoewel het onduidelijk is of dit een korte termijn of lange termijn effect is op geagiteerd gedrag. Zare et al. toonden aan dat muziektherapie positieve effecten had op het verminderen van agitatie, vooral bij het luisteren naar of zingen van voorkeursmuziek. Tuet et al. rapporteerden veranderingen in agitatie na muziektherapie, wat de potentie van muziektherapie benadrukt als interventie voor agitatie bij dementie.
