Dementie veroorzaakt vaak aanzienlijke veranderingen in gedrag, waaronder geheugenproblemen, desoriëntatie en spraakstoornissen, samen met stemmingswisselingen zoals boosheid en angst. In het begin kan het veranderde gedrag vaak verkeerd worden begrepen als luiheid of onwil, wat tot conflicten leidt. Zodra dementie wordt herkend, neemt het begrip toe, maar blijft de juiste benadering vaak onduidelijk. Inzicht in de belevingswereld van de persoon met dementie kan helpen om beter op hun gedrag te reageren, vooral omdat gevoelens van onveiligheid en angst veel voorkomen
Het Bedreigde Ik
In de eerste fase van dementie wordt de persoon zich bewust van de toenemende geheugen- en oriëntatieproblemen. Dit leidt tot gevoelens van bedreiging, angst en rouw. Lichaamstaal kan spanning en onzekerheid verraden. Gedrag als ontkenning, terugtrekken en excuses maken zijn typische reacties. Benadering:
- Stimuleer prettige herinneringen: Praat over zaken waar de persoon trots op is, ook al wordt het verhaal vaak herhaald.
- Stimuleer activiteiten: Betrek de persoon bij zinvolle taken die hij nog redelijk kan uitvoeren, zelfs als het langer duurt.
- Vermijd faalsituaties: Vermijd vragen of opmerkingen die de persoon confronteren met zijn beperkingen, zoals "hoe oud bent u?".
- Realiteitsoriëntatie: Houd de persoon in "onze werkelijkheid" door informatie te geven in plaats van vragen te stellen en corrigeer tactvol wanneer nodig.
Het Verdwaalde Ik
In deze fase verdwijnt het vermogen om nieuwe informatie op te slaan en is de persoon volledig afhankelijk van oude herinneringen. Er ontstaat desoriëntatie in tijd en ruimte, wat vaak leidt tot angst en verwarring. De persoon heeft moeite met het herkennen van mensen en plaatsen. Begeleiding richt zich op het bieden van houvast door vaste routines en herkenbare omgevingen te creëren. Rust en duidelijkheid zijn cruciaal om de persoon te ondersteunen. Benadering:
- Validerende benadering: Benoem emoties, raak aan, en herhaal woorden die de persoon zelf gebruikt.
- Activiteiten aanbieden: Bied activiteiten aan die aansluiten op vroegere interesses om positieve herinneringen te stimuleren.
- Begrenzen: Toon begrip voor angst of boosheid, maar geef grenzen aan zonder de persoon te straffen.
- Bescherming tegen emoties: Help de persoon om emoties te ontladen zonder schade te berokkenen en bied geruststelling.
Het Verborgen Ik
De persoon met dementie trekt zich steeds meer terug in zichzelf en reageert voornamelijk op prikkels uit de directe omgeving. Communicatie wordt beperkt tot basale emotionele reacties. Het is belangrijk om een veilige en comfortabele omgeving te bieden, en contact te maken via eenvoudige en rustige activiteiten die aansluiten bij de zintuiglijke waarnemingen, zoals muziek of aanraking. Benadering:
- Validerende benadering: Maak contact door emoties te benoemen, woorden te herhalen die de persoon gebruikt, en mee te doen met hun bewegingen en geluiden.
- Aanraken en vasthouden: Fysiek contact kan geruststellend zijn.
- Snoezelen: Gebruik rustgevende prikkels zoals zachte muziek en verzorgende aanrakingen.
- Neuriën en muziek: Muziek aangepast aan de stemming kan kalmeren en contact bevorderen.
Het Verzonken Ik
In deze laatste fase is er nauwelijks nog sprake van bewuste communicatie. De persoon leeft volledig in zijn eigen wereld en reageert vooral op basis van instincten en reflexen. Zorg in deze fase richt zich op het waarborgen van fysieke comfort en het minimaliseren van pijn en ongemak. Zachte aanraking, rustige muziek en een kalme omgeving kunnen bijdragen aan het welzijn. Benadering:
- Snoezelen: Bied rustgevende prikkels zoals zachte muziek, verzorgende aanrakingen en comfortabele houdingen.
- Lichamelijke verzorging: Zorg voor aangenaam eten en drinken, warmte en lichamelijk contact.
- Bescherming bieden: Creëer een veilige en comfortabele omgeving die prikkels minimaliseert.
- Zintuiglijke ervaringen: Zorg voor prettige gewaarwordingen en vermijd onprettige prikkels.
De website "Werken in de Ouderengeneeskunde" biedt veel en gedetailleerde informatie over elke fase en de benaderingen hierbij.